Ecologisch tuinontwerpprincipes
Ecologisch tuinontwerp, wat bedoel ik daar nou precies mee?
Ecologie is de leer van de relaties van organismen onderling en van organismen met hun omgeving. In een goed functionerend ecosysteem zijn de relaties tussen organismen en met hun omgeving in balans. Variatie is daarbij een sleutelwoord: hoe meer verschillende soorten organismen in een ecosysteem hoe robuuster het systeem is. Die variatie – biodiversiteit – is in veel huidige tuinen en het Nederlandse landschap helaas (nog) weinig aanwezig.
Ik streef er naar om elke tuin een stukje ecosysteem te laten zijn dat aansluit bij de natuur in de nabije omgeving. Zo kan elke tuin bijdragen aan meer leefgebied voor insecten, vogels en andere kleine dieren. In een ecologische tuin doet de natuur het werk en krijgen plagen nauwelijks een kans. Hieronder lees je hoe ik dat zoal doe.
Diversiteit
Een ecologische, natuurrijke tuin is allereerst divers. Ik zorg voor een gevarieerde beplanting zodat er het hele jaar nectar en stuifmeel te vinden is voor insecten, en bessen en zaden voor vogels.
En ik creëer verschillende biotopen, leefgebiedjes: zon- en schaduwplekjes, drogere en nattere plekken, rommelhoekjes en hoogteverschillen. In een gevarieerde tuin kunnen verschillende dieren leefgebied, beschutting en voedsel vinden.
Inheems
In mijn beplantingsplannen kies ik voor een deel voor gebiedseigen (inheemse) soorten. Inheemse soorten zijn de afgelopen decennia wat vergeten geraakt als tuinplant en dat is heel jammer want ze zijn vaak minstens zo mooi als ‘exotische’ planten en veel waardevoller voor insecten.
Inheemse planten hebben zich gedurende honderden jaren ontwikkeld samen met insecten. Door deze lange gezamenlijke evolutie zijn de planten en insecten op elkaar afgestemd geraakt, bijvoorbeeld doordat ze op het juiste moment bloeien of dat de nectar goed toegankelijk is. Wist je bijvoorbeeld dat veel wilde bijen afhankelijk zijn van één of enkele inheemse plantensoorten voor hun voedsel? En veel vlinders zijn dan weer niet kieskeurig wat betreft hun voedsel, maar wél in waar ze hun eitjes leggen, dat doen ze alleen op bepaalde inheemse planten, de waardplanten. Hoewel exotische planten ook wel voedsel bieden aan inheemse insecten, ondersteunen ze vaak niet de meest kwetsbare soorten die extra hulp nodig hebben.
Water
Water is van levensbelang voor vogels, insecten en andere dieren. Ik stel daarom altijd een waterelement voor. Dat kan een natuurlijke vijver zijn, maar ook een eenvoudige waterschaal is al een waardevolle toevoeging en maakt de tuin aantrekkelijker voor allerlei dieren. Een vijver is een plek waar libellen en salamanders kunnen leven en een drink- en badderplaats voor egels, vogels en insecten.
Maak je je zorgen over muggen? Met inheemse water- en oeverplanten trek je natuurlijke vijanden aan zoals waterkevers en libellenlarven en maken muggenlarven geen kans.
Beschutting
Vogels, insecten en andere dieren zullen naar je tuin komen als ze er naast voedsel en water ook beschutting kunnen vinden. Om te overwinteren bijvoorbeeld of te paren. Bomen en heesters bieden veiligheid en nestmogelijkheid voor vogels. Zelfs in een kleine tuin is altijd wel plek voor een boom of heester, vaak laat het een tuin zelfs groter en spannender lijken. Insecten, amfibieën en kleine zoogdieren zoals egels doe je een groot plezier met rommelhoekjes van snoeiafval of bladeren. Er zijn leuke mogelijkheden om ‘nette rommelhoekjes’ te creëren, bijvoorbeeld een takkenril of een hoopje takken en bladeren ergens verstopt achter in een border. Ook is het heel waardevol om in de herfst uitgebloeide planten te laten staan. Insecten overwinteren vaak in de stengels en met de zaden zijn vogels nog erg blij. Sommige planten zijn bovendien ook uitgebloeid nog heel mooi.
Gezonde bodem
Biodiversiteit zit óók in de bodem. Een gezonde bodem is in feite een levendig ecosysteem dat bestaat uit verschillende organismen zoals bacteriën, schimmels, regenwormen en tal van andere nuttige micro-organismen. Deze kleine bewoners werken harmonieus samen, breken organisch materiaal af, verbeteren de beschikbaarheid van voedingsstoffen en vocht voor planten, verbeteren de bodemstructuur en zorgen ervoor dat water zowel langer vastgehouden wordt als voldoende opgenomen (sponswerking).
De bodem houd je gezond door hem zoveel mogelijk met rust te laten. Dus niet spitten of schoffelen en afgevallen blad zoveel mogelijk laten liggen in de borders. Wormen en andere bodemdieren zullen het verteren en door de bodem werken.
Slim met water
Door klimaatverandering komen droge periodes in de zomer steeds vaker voor. Daarom is het belangrijk om zuinig om te gaan met drinkwater en regenwater langer vast te houden in de tuin. Door de juiste plant op de juiste plek te zetten en te zorgen voor een goede bodemstructuur verminder je de (drink)waterbehoefte van je tuin al enorm.
Regenwater van je dak of terras kun je opvangen in je tuin. Met infiltratiekratten, regentonnen en ondergrondse opslag bijvoorbeeld. Hierdoor blijft het water langere tijd in de grond beschikbaar voor planten of kun je het water gebruiken tijdens droge periodes. In een ecologische tuin gaat de voorkeur uit naar ‘groene’ oplossingen zoals wadi’s en regenborders. Deze geven ook nog eens een boost aan de biodiversiteit en kunnen een heel gaaf element in de tuin zijn.
Hergebruik
Bij de inrichting van de tuin maak ik gebruik van natuurlijke materialen en ik kijk welke al aanwezige materialen te hergebruiken zijn. Die heel gewone stoeptegels? Daar maak je geweldig leuke stapelmuurtjes of mozaïekpaadjes van.
Biologisch
Ik vind het zo vanzelfsprekend dat ik het echt bijna vergeet te vermelden: bestrijdingsmiddelen gebruik ik NIET. In een gevarieerde en levendige tuin doet de natuur het werk en krijgen plagen nauwelijks een kans. En soms is het ook een kwestie van anders tegen zaken aankijken. Bladluizen op je roos? Dat is smullen voor lieveheersbeestjes en zweefvliegen (en die zullen er zijn wanneer jij zorgt voor een paar rommelhoekjes in je tuin!) en ook voor veel vogels, zoals koolmezen en pimpelmezen. Wacht dus rustig af en je zult zien dat de bladluis weer verdwijnt. En dan heb je ondertussen nog veel dieren geholpen ook!
Ik maak ook zoveel mogelijk gebruik van biologisch gekweekte bloemen en planten. Ik kan je adviseren waar deze aan te schaffen of kan ze voor je inkopen.